پروتکل های مدلسازی اطلاعات ساختمان
۱- مقدمه
پروتکل BIM در ابتدا توسط انجمن صنعت ساختمان (CIC) در سال ۲۰۱۳ به عنوان بخشی از پاسخ آن به استراتژی مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM دولت بریتانیا مطرح شد. پیشنویس این پروتکل برای استفاده همراه با کلیه قراردادهای عمرانی مشترک (یعنی قراردادهایی برای طراحی و ساخت مرتبط با دارایی) تهیه شد و از عملیات مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM در سطح ۲ پشتیبانی میکند.
پروتکل پس از تکمیل شدن:
- تعهدات قراردادی مشخص در مورد کارفرما و اعضای تیم پروژه (بند ۲-۴) مرتبط با اطلاعات مشخص شده و اطلاعات پروژه را اجرا مینماید؛
- حقوقی که اعضای تیم پروژه و کارفرما باید از این اطلاعات معین و اطلاعات پروژه استفاده نمایند و مسئولیت آنها در استفاده از چنین مواردی (بند ۵-۷) را تعیین میکند؛
- اطلاعاتی را مشخص میکند که اعضای تیم پروژه باید تولید کنند (همانگونه که در ماتریس مسئولیت معرفی شده در پیوست ۱ و در پیوست ۲ (و الزامات اطلاعات کارفرما و برنامه اجرایی مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM اشاره شده در پیوست ۲) مقرر شده است)؛ و
- ممکن است انطباق با استانداردهای امنیتی و فرایندها را ضروری بداند (بند ۸ و پیوست ۳).
اصول زیر در پیشنویس پروتکل اطلاع رسانی شده است:
- کمترین تغییراتی که باید برای ترتیبات قراردادی پیشین در پروژه های ساختمانی صورت پذیرد؛
- تعهدی برای ارائه و اشتراک گذاری اطلاعات مشخص شده با استفاده از پروسه محیط مشترک داده و تطبیق با الزامات اطلاعات کارفرما و برنامه اجرایی BIM به شمار میرود؛
- میتواند پیروی اعضای تیم پروژه از فرآیندها و شیوه های امنیتی کارفرما برای ارائه کار / خدمات خود را الزامی سازد.
- پروتکل گنجانده شده در قراردادهای تمام تیم پروژه باید یک چارچوب سازمانی مرتبط با مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM ایجاد کند؛ و
- پروتکل قابل انعطاف و مناسب برای استفاده در تمام پروژه های BIM سطح ۲ است (صرف نظر از نوع تدارکات اتخاذ شده، خواه سنتی یا مشارکتی تر، مانند اتحاد و مشارکت).
این راهنما، به طور خلاصه تغییرات اعمالی در ویرایش دوم (بند ۲) را بیان میکند، نحوه ی استفاده از پروتکل را شرح میدهد (بند ۳) و برخی از ملاحظات کلیدی را هنگام تکمیل پیوست ها (پاراگراف ۴) ارائه می نماید.
۲- تغییرات در ویرایش دوم
اکنون که مجوز BIM دولت بریتانیا (که مستلزم بکارگیری BIM در پروژه های بدست آمده در بخش عمومی است) لازم الاجرا بوده و مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد، اولین ویرایش پروتکل به منظور انعکاس شیوه ها و استانداردهای فعلی مربوط به کاربرد BIM به روز رسانی شده است.
به ویژه، ویرایش دوم پروتکل شدیدا منطبق بر PAS 1192-2 میباشد (که در زمان انتشار در حال به روزرسانی است). این بدان معناست که به جای مدل های معین، اکنون اعضای تیم پروژه باید اطلاعات معینی را تولید کنند (یعنی اطلاعات موردنیاز در ماتریس مسئولیت و جزئیات اطلاعات). دلیل این امر، اعمال PAS 1192-2 به تمام اطلاعات (نه فقط مدلها) است. بعضی از اصطلاحات نیز برای انطباق با PAS 1192-2 تغییر یافتهاند.
تغییرات صورت پذیرفته عبارتند از:
- ماتریس مسئولیت – پروتکل شامل ماتریس مسئولیت (به جای جدول تولید و تحویل مدل) است. PAS 1192-2 با تعیین مسئولیت تولید مدل یا اطلاعات در راستای مراحل پروژه تعریف شده، ماتریس مسئولیت را تولید میکند.
- جزئیات اطلاعات – پیوست ۲ در حال حاضر به الزامات اطلاعات کارفرما برای پروژه و برنامه اجرایی BIM اشاره دارد که هر دو باید تحت PAS 1192 تهیه شوند. تمام مراجع مربوط به جزئیات اطلاعات در پروتکل شامل این دو سند کلیدی هستند. علاوه بر این، برای “اجرایی بودن” پروتکل همانگونه که از قبل تعیین شده است، موردی که در این اسناد در نظر گرفته نشده است، باید اطلاعات بیشتری در پیوست ۲ برای موارد خاص تعیین شده تحت عنوان “روش پروژه” گنجانده شود.
- اهداف مجاز – در حال حاضر، اهداف مجاز (که نحوه استفاده از اطلاعات را تعیین میکنند) به موارد زیر اشاره دارند:
- سطح تعریف (به جای سطح جزئیات، باید منطبق بر PAS 1192-2 باشد) که از سطح اطلاعات و سطح جزئیات مدل (به عنوان قابل اجرا) تشکیل شده است؛
- کد وضعیت اطلاعات (که تحت BS1192: 2007 + A2: 2016 که “شایستگی” تصویب شده برای استفاده از اطلاعات را در مرحله ایی که انتشار یافته اند، نشان میدهد)؛
- وضعیت عملکردی اطلاعات پروژه (به عنوان مثال کار در حال پیشرفت، به اشتراک گذاشته شده، منتشر شده یا بایگانی تحت BS1192: 2007 + A2: 2016)؛ و
- هدفی که که در مورد آن، اطلاعات تهیه شده بود.
- پروتکل و توافقنامه – پروتکل در حال حاضر تنها در صورت وجود مغایرتی در ارتباط با بند ۳، ۴ و پیوست ۱ یا ۲ خود، مقدم بر توافقنامه است. بدین ترتیب، هدف ایجاد کوچکترین مجموعه از تعهدات سازمانی در تیم پروژه حاصل میشود، بدون اینکه اهمیت بیش از حدی را برای موقعیت قراردادی توافق شده قائل باشد. این بدان معنی است که اگرچه پروتکل به عنوان کل باید دارای اعتبار باشد، توافقنامه باید شرح دهد که پروتکل مقدم است.
- هماهنگی – فرایند جدیدی برای هماهنگسازی اطلاعات و برطرف سازی تناقضات (بند ۲-۱ و ۲-۲-) در نظر گرفته شده است. بیانیه ی مربوط به برتری مدل ها حذف شده است، زیرا ممکن است همیشه مناسب نباشد. جلسات هماهنگی باید مطابق با موارد بیان شده در جزئیات اطلاعات، از پیش تعیین شوند. اگر یک طرف قرارداد از تناقضات اطلاع یابد، طرف دیگر را مطلع خواهد ساخت و سپس همراه با تیم پروژه برای برطرفسازی آن تلاش میکنند.
- استانداردها، روشها و رویهها– رویههای PAS 1192-2 و تعدادی از سایر استانداردها معمولا به دنبال یک پروژه مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM مطرح میشوند تا مبنای تولید و مبادلهی اطلاعات را شرح دهند. این استانداردها اغلب فرض میکنند که تهیه کننده پروژه، وظایف خاصی را برعهده خواهد داشت. بنابراین، کارفرما تعهد میکند که تعهدات خود را مطابق با استانداردها، روشها و رویههای معرفی شده در جزئیات اطلاعات (بند ۳-۱-۲) انجام دهد.
- فرآیند مشترک محیط داده (“فرآیند CDE”) – عضو تیم پروژه با استفاده از فرآیند CDE، اطلاعات را به اشتراک گذاشته و منتشر میسازد. کارفرما باید به گونهای برنامهریزی نماید که اعضای تیم پروژه بتوانند از فرآیند CDE تا حد لازم برای انجام تعهدات خود و دانلود یک کپی از مدارک ثبت شده استفاده نمایند (بند ۳-۱-۳ (ج –د))، مگر اینکه این امر بخشی از تعهدات اعضای تیم پروژه باشد.
- برنامه – اطلاعات مشخص شده باید در طی مراحل و در زمانهای بیان شده در ماتریس مسئولیت، جزئیات اطلاعات یا توافقنامه به اشتراک گذاشته شود و / یا منتشر گردد. این موضوع مشمول هر گونه تمدید زمان مورد استفاده تحت توافق است (به جای اقدامات منطقی و رویدادهای خارج از کنترل اعضای تیم پروژه که در ویرایش اول مطرح شد). این امر برای تضمین مقیاسبندی زمان توسعه اطلاعات سودمند خواهد بود.
- تعامل متقابل- تعامل متقابل یک مسئله کلیدی در هر پروژه مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM به شمار میرود. عضو تیم پروژه در حال حاضر (بدون تعصب نسبت به سایر تعهدات خود) هیچ گونه تضمینی را در خصوص انطباق نرمافزار با هر عضو تیم از پروژه / کارفرمای دیگر (بند ۵-۱) ارائه نمیدهد. این ویرایش متعادلتر از ویرایش اول است (که در آن، تمامیت و درستی دادههای الکترونیکی توسط اعضای تیم پروژه تضمین نشد).
- کپیرایت (حق چاپ و نشر)- در حال حاضر، مقررات کپیرایت انعطافپذیرترند. بندهای ۶-۲ الی ۶-۴ (که شرح میدهند اعضای تیم پروژه، مالکیت کپیرایت را حفظ نموده و مجوز صادر میکنند) تنها در صورتی اعمال میشوند که توافقنامه شامل هیچگونه مقررات مربوط به مالکیت معنوی نباشد؛ اگر چنین مقرراتی در توافقنامه گنجانده شده باشند، به مفاد (اطلاعات تعیین شده و اطلاعات تهیه شده تحت توافقنامه یا استخراج شده از اطلاعات تعیین شده) اعمال خواهند شد. این بدان معناست که میتوان از پروتکل (اصلاح نشده) استفاده نمود، حتی اگر اعضای تیم پروژه، مالکیت معنوی خود را حفظ نکنند (زیرا به کارفرما منتقل خواهد شد).
در صورت انتقال مالکیت معنوی در اطلاعات تعیین شده به کارفرما، باید به طور واضح در توافقنامه قید گردد که آیا «مالکیت معنوی پس زمینه» ایی وجود دارد که اعضای تیم پروژه، مالکیت خود بر آن را حفظ خواهند کرد (مثلا اشیاء مدل اطلاعات).
- امنیت – براساس تعاریف ارائه شده در PAS 1192: 5: 2015، امنیت یک عامل کلیدی است که در هر پروژه هنگام استفاده از BIM در نظر گرفته میشود. به این ترتیب، موارد زیر در ویرایش دوم ذکر میشوند:
- مدیر امنیت دارایی ساخته شده – این نقش در PAS 1192-5: 2015 شرح داده میشود؛
- الزامات امنیتی – سیاستهای امنیتی قابل اجرا و غیره باید در پیوست ۳ تنظیم شوند و اثربخشی آن مستلزم گنجاندن آن در مقررات امنیتی است.
- اطلاعات حساس – اطلاعات حساس موجود در برخی از پروژهها، در فرآیند CDE به اشتراک گذاشته نخواهند شد. اطلاعات حساس باید براساس الزامات امنیتی و در هر دستورالعمل ارائه شده توسط کارفرما مطابق بند ۴-۱-۷ تعریف گردد. بکارگیری تعدادی از عبارات در پروتکل نیز منوط به تعهدات مربوط به اطلاعات حساس است؛ و
- در صورت بروز نقض در تعهدات امنیتی، کارفرما آن را اصلاح – در نهایت، فسخ مینماید.
در صورت عدم نیاز به اقدامات امنیتی اضافی، طرفین میتوانند گزینهی حذف پیشنویس را بدون در نظر گرفتن پیوست ۳ در پروتکل نهایی انتخاب نموده یا از عنوان بلااستفاده (NOT USED) در پیوست ۳ استفاده نمایند.
- پیوست ها – به روزرسانی پیوست های قابل ویرایش “مقدماتی” برای نشان دادن پروتکل های بهنگام شده صورت پذیرفت. این پیوستها، موارد بسیار “مقدماتی” هستند که الف) باید تکمیل شوند و ب) میتواند تغییر یابد تا الزامات هر پروژه را برآورده سازد. موارد کلیدی که باید در پیوست ها گنجانده شود، در بند ۴ به طور برجسته نشان داده میشوند.
پیشنهاد مطالعه : قسمت دوم مقاله
پروتکل های مدلسازی اطلاعات ساختمان – قسمت دوم
برای دریافت متن پروتکل مدلسازی اطلاعات ساختمان (BIM Protocol) از سایت CIC بر روی این لینک کلیک نمایید
مترجم : محسن ایرانی
محسن ایرانی
کارشناسی مکانیک
متخصص طراحی و مدلسازی تاسیسات در فناوری مدلسازی اطلاعات ساختمان BIM